1. Nhìn lại các hard fork của Cardano
Theo lộ trình phát triển, Cardano sẽ có 5 kỷ nguyên bao gồm: Byron, Shelly, Goguen, Basho và Voltaire. Mỗi kỷ nguyên tập trung vào phát triển một khía cạnh cốt lõi, tuy nhiên, công việc ở các kỷ nguyên luôn được phát triển một cách song song ngay từ những ngày đầu. Khi Byron đang được triển khai thì công việc cho kỷ nguyên Shelly cũng được thực hiện, tương tự với các kỷ nguyên khác.
Cardano Roadmap. Nguồn: Cardano
Hiện Cardano đang ở kỷ nguyên phát triển cuối cùng, Voltaire, hướng đến việc trở thành một mạng lưới phi tập trung hoàn toàn, thông qua việc thực hiện quản trị trên chuỗi (governance on-chain). Từ đây, sự phát triển của Cardano sẽ hoàn toàn thuộc về ý chí của cộng đồng, mọi người nắm giữ ADA đều có quyền được lên tiếng cho ý kiến của bản thân. Cardano sẽ mang hình dáng của một quốc gia đầu tiên trên Internet.
Tóm tắt các kỷ nguyên và các đợt hard fork cùng trọng tâm phát triển của từng hard fork trên blockchain Cardano:
Kỷ nguyên Byron (giai đoạn 2017-2020)
- Trọng tâm: xây dựng nền tảng (Foundation).
- Hard fork: Ouroboros Byzantine Fault Tolerance
- Các tiến bộ chính:
- Chuyển đổi từ cơ chế đồng thuận Ouroboros Classic sang Ouroboros Byzantine Fault Tolerance),
- Giới thiệu công nghệ Hard fork Combinator (HFC) (mục 2).
Kỷ nguyên Shelley (giai đoạn 2020-2021)
- Trọng tâm: xây dựng sự phi tập trung (Decentralization)
- Các hard fork
- Shelley HFC (07/2020): staking phi tập trung (qua các Stake Pool Operator – SPO).
- Allegra HFC (08/2020): token locking (khoá token) chuẩn bị cho Mary HFC.
- Mary HFC (02/2021): hỗ trợ sổ cái đa tài sản và Native tokens (Token gốc).
Kỷ nguyên Goguen (giai đoạn 2021-2022)
- Trọng tâm: hợp đồng thông minh (smart contracts).
- Hard fork: Alonzo HFC (09/2021)
- Các tiến bộ chính:
- Hỗ trợ hợp đồng thông minh (smart contracts).
- Plutus V1.
- Sổ cái EUTXO (extended unspent transaction output)
Kỷ nguyên Basho (giai đoạn 2022-2023)
- Trọng tâm: mở rộng (Scaling).
- Hard fork: Vasil HFC (09/2022)
- Plutus V2
- 4 cải tiến nhằm tối ưu hiệu suất: CIP-31, CIP-32, CIP-33 và CIP-40.
- Công nghệ Diffusion Pipelining
- Hard fork: Valentine HFC (02/2023).
- SECP ( Standard for Efficient Cryptography elliptic curves in Plutus): cho phép dễ dàng xác minh các giao dịch từ các blockchain khác bằng cách hỗ trợ các chuẩn ECDSA và Schnorr.
Kỷ nguyên Voltaire (giai đoạn 2023- hiện nay)
- Trọng tâm: quản trị phi tập trung
- Hard fork: Chang (dự kiến trong Q1-Q2/2024).
- Các tiến bộ chính:
- Plutus V3
- CIP-1694 (governance on-chain).
Nội dung của hard fork Chang sẽ được trình bày cụ thể ở phần 3.
2. Khái niệm Hard Fork Combinator (HFC)
Combinator là một thuật ngữ kỹ thuật được sử dụng để chỉ sự kết hợp của một số quy trình hoặc vật thể. Trong trường hợp của blockchain Cardano, một hard fork combinator kết hợp các giao thức, từ đó cho phép chuyển đổi từ Byron sang Shelley mà không gây ra gián đoạn hoặc khởi động lại hệ thống.
HFC đảm bảo rằng các sổ cái của Byron và Shelley xuất hiện như cùng một sổ cái, chuyển từ Ouroboros BFT sang Ouroboros Praos mà không đòi hỏi tất cả các node phải cập nhật đồng thời. Thay vào đó, các node có thể cập nhật dần dần, trong thực tế, một số có thể chạy các khối Byron, trong khi các node khác có thể chạy các khối Shelley.
Hard fork combinator được thiết kế để cho phép kết hợp nhiều giao thức mà không cần phải thực hiện các điều chỉnh đáng kể nào. Chuỗi Cardano hiện tại kết hợp các khối Byron và Shelley, và sau các chuyển đổi trong tương lai, nó cũng sẽ kết hợp các khối Goguen, Basho, và Voltaire – tất cả như một tài sản duy nhất. Combinator này tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi từ Shelley sang Goguen bằng cách đơn giản hóa quá trình chuyển đổi trước đó (từ Byron đến Shelley).
3. Hard fork Chang
Hard fork Chang được dự kiến triển khai vào cuối Q1/2024 hoặc đầu Q2/2024. Đợt nâng cấp này sẽ giới thiệu Khái niệm quản trị khả thi tối thiểu đến Cardano, qua việc thiết lập khả năng đồng thuận của cộng đồng trên chuỗi (on-chain) và được quản trị bởi hiến pháp. Hard fork Chang sẽ cung cấp các công cụ cả về công nghệ và cơ chế cho việc quản trị on-chain của Cardano từ năm 2024.
3.1 Cơ chế quản trị
- Giới thiệu dReps ( Delegate Representatives – tạm dịch Đại biểu được uỷ thác): hoạt động tương tự như một đại biểu được bầu chọn, thông qua việc người nắm giữ ADA uỷ thác quyền biểu quyết (voting) cho một hoặc nhiều dReps. Các dReps sẽ tham gia các hoạt động quản trị trên Cardano. Bên cạnh đó, họ cũng sẽ phối hợp và hình thành các chính sách, nguồn lực, kiểm tra dữ liệu, tham khảo ý kiến chuyên gia và tham gia bỏ phiếu cho các chủ đề hoặc dự án mà cộng đồng đề xuất. Người muốn trở thành dReps có thể đăng ký tại mạng SanchoNet.
- Hội nghị Hiến pháp Cardano: diễn ra tại Buenos Aires (Argentina), quy tụ tất cả các đại diện quản trị được chọn từ các hội thảo trên toàn cầu. Tại đây, họ sẽ ngồi lại và soạn thảo phiên bản đầu tiên của Hiến pháp Cardano, tạo nền tảng cho hoạt động quản trị do cộng đồng quyết định.
- Cuộc bỏ phiếu: được tiến hành để cộng đồng đưa ra quyết định liệu có thông qua Hiến pháp được soạn thảo ở trên hay không. Nếu được thông qua, Hiến pháp Cardano sẽ là nền tảng cho cơ chế và quy trình thực hiện các hoạt động quản trị phi tập trung, từ đó định hướng phát triển Cardano trong tương lai.
3.2 Công nghệ – Plutus V3
Plutus là ngôn ngữ lập trình để viết các smart contracts (hợp đồng thông minh) trên Cardano được xây dựng dựa trên ngôn ngữ Haskell (một ngôn ngữ lập trình chức năng). Plutus sẽ là nền tảng thực thi và phát triển các hợp đồng thông mình chính của Cardano.
Hard fork Chang sẽ mang đến phiên bản nâng cấp tiếp theo,Plutus V3. Phiên bản này sẽ giới thiệu các nguyên tắc mã hoá mới bao gồm cả Zero-knowledge, cho phép xây dựng các zk rollups và zk smart contracts trên Cardano. Bên cạnh đó, nâng cao khả năng mã hoá của Plutus Core, cho phép Cardano tuân thủ các tiêu chuẩn mới nhất của ngành.
Hard fork Valentine đã bổ sung chuẩn SECP trước đó (Mục 1)
Hơn thế nữa, Plutus V3 giúp các developers (nhà phát triển) làm việc dễ dàng hơn với
- Các nguyên hàm mật mã mới.
- Những thuật toán mã hoá tối ưu và nổi tiếng.
- Chuyển đổi hợp đồng thông minh từ Ethereum.
- Tạo các cầu nối sidechain.
Chưa hết, phiên bản mới này bổ sung thêm tín năng Sums of products (SOPs) hỗ trợ mã hoá trực tiếp các loại dữ liệu khác nhau và cập nhật các tập lệnh về ngữ cảnh cho các chức năng quản trị thuộc CIP-1694.
PlutusV3 mang lại hiệu quả cao hơn, tính tùy chọn và dễ sử dụng cao hơn cho cộng đồng developer, thu hút các nhà phát triển đến với Cardano. Những cải tiến này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển trơn tru các hợp đồng thông minh từ Ethereum, cho phép tạo ra các cầu nối sidechain và cuối cùng góp phần mở rộng hệ sinh thái Cardano.
4. Tầm quan trọng của Hard fork Chang
Hard fork Chang sẽ là đợt hard fork lớn nhất của Cardano từ trước đến nay. Đợt nâng cấp này mang đến các công cụ và cơ chế để vận hành quản trị phi tập trung, một điều cực kỳ khó khăn để mang lên blockhain. Dĩ nhiên, Cardano sẽ còn nhiều đợt nâng cấp tiếp theo để hoàn thiện quản trị trên chuỗi mà gần nhất là một đợt hard fork Chang khác vào Q3/2024.
Với tư cách là người dùng của hệ sinh thái Cardano, bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào CIP-1694 qua Intersect, hãy đăng ký và đóng góp ý kiến của mình vào bất kỳ điều gì bạn quan tâm. Nếu bạn muốn tham gia vào việc thử nghiệm các tính năng của governance on-chain trên Cardano, SanchoNet là nơi bạn nên đến.
Tham gia cộng đồng 5 phút Cardano
Đọc thêm: Thực hiện staking ADA (Cardano) như thế nào cho đúng?
Miễn trừ trách nhiệm: 5 Money khuyến cáo người đọc phải trang bị kiến thức sâu sắc về thị trường Crypto trước khi tham gia đầu tư. Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên tài chính, 5 Phút Crypto không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định đầu tư nào của các bạn.
Tham gia Cộng đồng 5 Phút Crypto để thảo luận về kiến thức và kinh nghiệm đầu tư nhé!
