1. Tổng quan về ZKsync
ZKsync là một Layer 2 trên Ethereum do đội ngũ Matter Labs xây dựng trên công nghệ zk-Rollup với tốc độ nhanh, chi phí rẻ, đi kèm với khả năng mở rộng trong khi vẫn thừa hưởng bảo mật từ Ethereum.
Matter Labs đều là đội ngũ với nhiều thành viên tài năng có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành máy tính với trình độ thạc sĩ, tiến sĩ ở các trường đại học danh giá như StanFord, Technische Universität Berlin.
Nổi bật trong đó chúng ta có thể kể đến Alex Gluchowski (Co-Founder & CEO). Anh có bằng thạc sĩ tại trường Technische Universität Berlin. Anh bắt đầu sự nghiệp với việc khởi nghiệp trong lĩnh vực sức khỏe. Alex đã có kinh nghiệm làm giám đốc nghiên cứu và phát triển tại Entropy Labs – Công ty chuyên nghiên cứu và phát triển Ethereum.
Chưa bàn về các yếu tố như công nghệ, con người thì tiềm lực tài chính là cái mà chúng ta không thể không đề cập khi nhắc tới ZKsync.
Với tổng số tiền huy động được sau 2 năm là 458 triệu USD, ZKsync Layer 2 gọi vốn khủng nhất ở thời điểm hiện tại.
Ở 2 vòng gần nhất ta thấy được nổi bật với BitDAO đã thực sự ôm trọn 1 vòng gọi vốn với 200 triệu USD tương đương gần 50% số tiền mà ZKsync huy động được.
200 triệu USD còn lại được rót vốn vào 11/2022 tại vòng Series C với sự dẫn đầu của 2 quỹ đó là Blockchain Capital và Dragon Fly – 2 quỹ top tier hàng đầu trong thị trường. a16z, Lightspeed và Variant là 3 quỹ cũng góp mặt trong vòng này.
Điều đáng chú ý ở vòng Series C đó là được hoàn thành trong giai đoạn cực kì “đáy” của thị trường Crypto. 11/2022 là thời điểm mà FTX, 3AC sụp đổ kéo theo một chuỗi domino đưa Bitcoin về với mức giá 15000 USD.
Tại thời điểm đó mà các quỹ top tier vẫn bỏ 1 số tiền rất lớn để đầu tư thì chứng tỏ đội ngũ và tầm nhìn của ZKsync rất tiềm năng.
Dragonfly có lẽ là quỹ đầu tư “FOMO” nhất khi tham gia vào 4 vòng gọi vốn và trở thành nhà đầu tư dẫn đầu tại vòng Series C.
Vậy hệ sinh thái ZKsync nửa đầu năm 2024 có gì nổi bật? Cùng 5Money tìm hiểu trong phần tiếp theo nhé!
2. Tổng quan các chỉ số trong hệ sinh thái ZKsync
2.1 Chỉ số on-chain
2.1.1 Người dùng & số lượng giao dịch
Lượng người dùng hằng ngày trên mạng lưới ZKsync nửa đầu năm duy trì ở mức trung bình 330 nghìn – 370 nghìn người/ngày. Nhìn vào biểu đồ phía dưới, bạn dễ dàng thấy được xu hướng giảm dần của chỉ số.
16/6/2024 có hơn 674 nghìn người dùng hoạt động trong thời điểm này, lí giải cho sự đột biến này thì đó là ngày mà ZKsync cho phép claim airdrop.
Số lượng giao dịch hằng ngày trên ZKsync cũng chứng kiến một xu hướng giảm. Chỉ số này được giữ ổn định ở mức trên 1 triệu giao dịch/ngày (trước 5/2024) và có thời điểm đạt tới 2.2 triệu giao dịch vào ngày 25/2.
Tuy nhiên, khi tính từ thời điểm tháng 5 đến tháng 6, lúc mà người dùng đã “phát ngán” với các hint airdrop từ dự án, chỉ số này đã giảm dưới mức 1 triệu giao dịch/ngày và tới 29/6 chỉ còn 365 nghìn giao dịch.
Về cơ bản mạng lưới ZKsync không có bất kì một xu hướng hay dự án nổi bật nào trong nửa đầu năm 2024 để thu hút người dùng. Tất cả các số liệu trên đều đến từ việc người dùng tham gia săn airdrop.
2.1.2 TPS
TPS trên ZKsync cũng không quá ấn tượng khi chỉ có thể xử lý 3.75 giao dịch/giây. Khi so với các Layer 2 khác trên Ethereum bạn hoàn toàn có thể thấy sự khác biệt một cách rõ rệt.
- Arbitrum với mức TPS là 20.17 tx/s.
- Base (OP Stack) với mức TPS là 36,87 tx/s.
- Optimism với mức TPS là 5.58 tx/s.
- Blast với mức TPS là 9.40 tx/s.
So với số tiền mà ZKsync gọi được thì mức TPS trên là khá thất vọng. Ngay cả khi so với các nền tảng zk-Rollup khác như Scroll (5.94 tx/s) hay Linea (5.15 tx/s) thì ZKsync cũng tỏ ra lép vế..
2.1.3 Phí giao dịch trên ZKsync
Sau nâng cấp Dencun thì phí giao dịch trên ZKsync đã giảm đi khoảng hơn 10 lần, từ mốc 0.2-0.3 USD/giao dịch nay chỉ còn 0.015 USD.
Tuy vậy, khi so sánh với các nền tảng Layer 2 khác trên thị trường thì phí trên ZKsync vẫn cao và gần như chỉ xếp sau Scroll (mắc nhất) với 0.03 USD cho 1 giao dịch.
- Arbitrum chỉ với 0.005 USD cho 1 giao dịch.
- Linea là 0.009 USD cho 1 giao dịch.
- Starknet vốn nổi tiếng với các mác chậm và đắt nay cũng chỉ còn 0.002 USD cho 1 giao dịch.
- Optimism chỉ với 0.003 USD cho 1 giao dịch.
2.1.4 Dòng tiền và Stablecoin
Có khoảng 5.25 tỷ USD rời khỏi hệ sinh thái ZKsync nửa đầu năm 2024 để di chuyển đến các mạng lưới khác. Trong đó Ethereum là nơi đón nhiều dòng tiền nhất khi chiếm tới 3.97 tỷ USD, Optimism xếp ở vị trí thứ 2 với 639,45 triệu USD và Arbtrium là 409,91 triệu USD.
Ở chiều ngược lại có khoảng 3.44 tỷ USD đi vào mạng lưới ZKsync từ các hệ sinh thái khác. Dòng tiền đến từ Ethereum là nhiều nhất với 3.24 tỷ USD, xếp sau là Arbitrum là 64.09 triệu USD và Base với 59.7 triệu USD.
Từ số liệu trên có thể thấy trong nửa đầu năm 2024 hệ ZKsync đã ghi nhận đến 2.01 tỷ USD dòng tiền âm. Nguyên nhân của sự việc này bắt nguồn từ sự kiện airdrop “gây thất vọng” của ZKsync khiến cho rất nhiều người dùng rời bỏ hệ sinh thái.
Nếu so sánh với Starknet thì cả 2 đều có 1 điểm chung đó là gây tranh cãi trong khâu airdrop, tuy nhiên Starknet lại làm tốt hơn trong khâu thu hút và giữ chân dòng tiền nhờ vào DeFi Spring Season 1 được triển khai ngay sau khi airdrop.
Nhìn qua zkSync thì họ lại không sử dụng bất kì hình thức triển khai incentive nào hay các chiến lược khác để kéo người dùng lại với hệ. Cùng 1 vấn đề tuy nhiên cách giải quyết của 2 foundation lại hoàn toàn khác nhau.
Đọc thêm: Cập nhật hệ sinh thái Starknet nửa đầu năm 2024.
Không chi có người dùng mà ngay cả những dự án trong hệ cũng bày tỏ thái độ không hài lòng với zkSync khi họ đã đóng góp rất nhiều vào mạng lưới nhưng không nhận lại bất cứ sự tri ân nào.
2.2 Chỉ số DeFi
2.2.1 TVL của hệ sinh thái ZKsync
77.72 triệu USD là số tiền đang có trong toàn bộ hệ sinh thái zkSync – Layer 2 gọi được 458 triệu USD. Đây là một con số thực sự đáng báo động đối với dự án.
TVL nếu tính từ đầu năm 2024 đến nay thì mạng lưới zkSync chỉ duy trì ở mức trung bình 150 triệu USD. TVL của zkSync sau airdrop (16/6) thì giảm từ mốc 122 triệu USD xuống chỉ còn 77 triệu vào ngày 8/8/2024.
Việc airdrop gây tranh cãi và không có bất kì động thái nào trong việc giữ chân người dùng đã khiến TVL của zkSync sụt giảm một cách nhanh chóng.
Chưa rõ định hướng tiếp theo của zkSync là gì, tuy nhiên với việc mạng lưới không có người dùng lẫn TVL càng ngày càng giảm thì đừng nói đến cộng đồng mà ngay cả những dự án cũng chán nản và muốn “dời nhà” sang một mạng lưới sôi động hơn.
2.2.2 Volume giao dịch
Khối lượng giao dịch của các DEX trên zkSync tính từ đầu năm không có nhiều điều để nói, trung bình chỉ ở mức 100 triệu USD/ngày. Sự không ổn định, lúc tăng lúc giảm là điều chúng ta có thể dễ dàng thấy được.
Tính từ đầu tháng 4 cho tới lúc zkSync airdrop (16/6) thì khối lượng giao dịch có xu hướng giảm dần đều. Đặc biệt là trong giai đoạn tháng 5, chỉ số này chỉ còn dưới 50 triệu USD/ngày và đến giữa tháng 6 thì chỉ còn dưới 20 triệu USD/ngày.
Chỉ số này chỉ nói lên một sự thật đáng buồn đó là hệ zkSync không có bất kì sức hút nào để người dùng muốn lên đây để giao dịch. Gần như lượng volume ít ỏi này chỉ đến từ việc người dùng hoạt động để săn airdrop.
Các cặp giao dịch có khổi lượng lớn nhất xoay quanh:
- ETH/WETH
- ETH/USDC/USDT
- USDC/USDT
=> Người dùng chỉ tới zkSync để farm airdrop trên những cặp có thanh khoản dày ít trượt giá (tăng khối lượng giao dịch) chứ không xuất phát từ việc giao dịch để kiếm lợi nhuận.
3. Cập nhật các dApps trên ZKsync
TVL, khối lượng giao dịch liên tục giảm, cộng thêm với việc người dùng rời bỏ hệ sinh thái khiến cho các dApps trên zkSync hòa vào xu hướng chung:
- DeFi: Các dự án DeFi nghèo nàn về mặt ý tưởng, các dự án top TVL hệ sinh thái chủ yếu là các giao thức đa chuỗi (multichain).
- NFT: Không có volume giao dịch, để một dự án NFT phát triển tốt thì yếu tố cộng đồng cực kì quan trọng, về yếu tố này thì zkSync gần như là không có.
- Memecoin SocialFi: Memecoin đã từng là một mảnh ghép được kì vọng trên hệ sinh thái zkSync với ZORRO hay MEOW, tuy nhiên ở thời điểm hiện tại các đồng coin vẫn đang dò đáy.
- SocialFi: Lens Protocol đã dọn nhà sang ZKsync và chuyển mình thành Lens Network nhờ ZK Stack với hi vọng vực dậy SocialFi trên hệ, tuy nhiên với sự lấn áp từ Farcaster cả trong chiến lược lẫn nguồn lực tài chính thì tình thế đang cực kì khó cho Lens trong việc thu hút người dùng.
- Gaming: Không có bất kì dự án nào nổi bật, có lẽ các nhà phát triển cũng muốn xây dựng trên một mạng lưới nhộn nhịp hơn và nhận được sự hỗ trợ từ Foundation nhiều hơn.
Nhìn vào 15 dự án đầu tiên thuộc hàng top TVL cao trên zkSync, ta thấy được 1 vài ý chính sau đây:
- 5 dự án đầu đều là các dự án làm về DEX và có tới 8 DEX trong top 15 dự án có TVL cao nhất hệ. Để một DEX hoạt động hiệu quả thì phải có khối lượng giao dịch, sự nhộn nhịp trong việc trao đổi, mua bán và các cơ hội kiếm tiền cho người dùng. Điều này lại đang cực kì thiếu tại zkSync.
- 15 dự án đầu thì đã có tới 8 dự án là đa chuỗi, các dự án native của hệ thì TVL lẹt đẹt sau khi hiệu ứng của airdrop rời đi.
- Mảng giao dịch phái sinh không còn là xu hướng DeFi của mùa này nữa trong khi đó zkSync có tới 4 dự án trong top 15 làm về mảng này với TVL cao nhất thuộc về Holdstation (3.04 triệu USD).
- Nếu lấy Perp DEX làm mũi nhọn phát triển thì zkSync phải đối mặt với rất nhiều đối thủ cạnh tranh có giao diện, độ trượt giá thấp hơn, thêm vào đó là động lực từ các khoản airdrop cho người dùng như Backpack, Phoenix bên Solana hay các dự án lâu đời như DYDX.
Nhìn chung thì DeFi trên zkSync không có gì nổi bật, Memecoin, các đồng coin trong hệ liên tục giảm giá khiến cho nhu cầu giao dịch cũng bị ảnh hưởng.
Sau airdrop, động lực quay trở lại hệ sinh thái zkSync là không có, không incentive, không có cơ hội và cũng không có cập nhật nổi bật khiến cho mạng lưới đã vắng nay còn vắng hơn.
4. Cập nhật nền tảng
Trong nửa đầu năm 2024, hệ sinh thái zkSync không có quá nhiều cập nhật nổi bật, chủ yếu là giới thiệu lại các khái niệm và tầm nhìn đã được dự án phổ biến từ giai đoạn đầu.
26/6 zkSync giới thiệu tới cộng đồng khái niệm The Elastic Chain và tầm nhìn zkSync 3.0. Elastic Chain là một mạng lưới, nơi các dự án xây dựng bằng công cụ ZK Stack có thể tương tác với nhau một cách dễ dàng, bảo mật, mang lại cho người dùng trải nghiệm liền mạch.
Mặc dù vậy ý tưởng và tầm nhìn của The Elastic Chain khá giống với Agg Layer mà Polygon đã từng giới thiệu. Nơi các dự án sử dụng bộ công cụ CDK để xây dựng. Nó cho phép các chain kết nối với nhau để hỗ trợ tính thanh khoản một cách thống nhất.
Một cập nhật nổi bật khác trên zkSync được thực hiện vào tháng 2/2024 đó là tính năng Paymaster – Cho phép người dùng sử dụng nhiều token ERC20 khác nhau để trả phí gas.
5. Dự phóng hệ sinh thái ZKsync
Tiềm năng:
- Tiềm lực tài chính dồi dào, được đầu tư bởi những quỹ lớn, đội ngũ nhân sự giàu kinh nghiệm trong mảng công nghệ.
- Lượng token dành cho cộng đồng là khá lớn (66.7%), trong tương lai chúng ta có quyền hi vọng về các động thái vực dậy mạng lưới zkSync từ Foundation với các chương trình incentives kích thích hệ sinh thái.
Thách thức:
- Không nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng sau sự kiện airdrop gây tranh cãi.
- Hệ sinh thái quá thiếu tính sáng tạo ở mọi mảng, các khái niệm công nghệ luôn được đưa ra để trình bày nhưng yếu tố liên quan tới tài chính là cái còn thiếu.
- ZK Stack không phải là ý tưởng mới, nó giống với CDK của Polygon, OP Stack của Optimism hay Abritrum Orbit của Arbitrum.
- Foundation chưa có động thái nào trong việc phát triển hệ sinh thái, các chiến dịch liên quan đến incentive cũng chưa được triển khai.
- Tầm nhìn và định hướng hiện tại chỉ tập trung vào các cải thiện công nghệ như tầm nhìn Elestic Chain, tuy nhiên 1 thực tế đáng buồn đó là các dự án trong Elestic Chain cũng đang “thoi thóp” và không nhận được sự chú ý từ cộng đồng.
- Tình trạng ảm đạm trên mạng lưới khiến cho nhiều nhà phát triển “ngại” xây dựng trên zkSync nếu như không có tài trợ (Grant). Nếu không xử lý vấn đề này, rất có thể những nhà phát triển tài năng sẽ di chuyển qua các Blockchain khác có mức đãi ngộ và cộng đồng sôi động hơn.
Ngoài ra, incentive hay airdrop cũng chỉ là các chất xúc tác mang tính ngắn hạn, nó hoàn toàn có thể là con dao hai lưỡi. Việc triển khai incentive một cách ồ ạt có thể ảnh hưởng đến giá token hay nếu airdop thiếu minh bạch, gây tranh cãi có thể bị cộng đồng quay lưng.
Hệ sinh thái cần phải thu hút người dùng bằng nội tại của dự án thì mới có thể đi dường dài và cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ khác. Hệ sinh thái Base nửa đầu năm 2024 là một ví dụ nổi bật trong việc tạo xu hướng gần đây.
Các mảng như Gaming, DeFi, NFT, SocialFi hay Memecoin vẫn chưa được định hình trên zkSync. Chúng ta vẫn không biết đâu sẽ là ngách được Foundation chọn để làm hướng phát triển cho zkSync trong giai đoạn tiếp theo.
Các dự án mũi nhọn ở từng mảng vẫn chưa được hình thành, động thái từ Foundation thì mờ nhạt khiến cho việc đầu tư vào các dự án trong hệ sinh thái trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
6. Cập nhật giá của ZK
Trong nửa đầu năm 2024 đã có 3,675 tỷ ZK được mở khóa ra ngoài thị trường dưới dạng airdrop tương đương với 17.5% tổng cung.
Về token unlock của ZK thì bạn cần lưu ý 2 điều sau đây:
- 11/8/2024 ZK hơn 49% tổng cung của Token Assembly và Ecosystem Initiatives dành cho cộng đồng (66.7%) có thể được phát hành bất kì lúc nào tùy vào chiến lược của dự án.
- 18/6/2025 sẽ có 3.66% tổng cung Token dành cho Team (16.1%) và Investors (17.2%) được mở khóa, số token này sẽ đã trả kéo tuyến tính theo tháng đến 4/2027.
Giá của ZK từ lúc TGE đã giảm từ mốc 0.3 USD xuống quanh 0.08 USD vào ngày 05/08. Bối cảnh thị trường xấu đã khiến cho giá của ZK lúc niêm yết không đạt kì vọng của cộng đồng (0.5-1 USD) nếu so với các đối thủ Layer 2 Ethereum khác như Arbitrum, Optimism, Starknet,…
7. Tổng Kết
Trên đây là bài viết cập nhật hệ sinh thái zkSync từ đội ngũ 5Money. Sẽ còn rất nhiều việc để Foundation giải quyết khi vừa phải cải thiện mạng lưới (phí cao, tốc độ không quá nhanh) vừa phải đưa ra các chiến lược thu hút người dùng và nhà phát triển!
Nguồn lực tài chính dồi dào, dàn quỹ đầu tư khủng là điểm tựa cho zkSync ở giai đoạn này, tuy nhiên việc cầm tiền và triển khai sao cho hiệu quả lại là một bài toán hóc búa nữa đối với đội ngũ phát triển.
Miễn trừ trách nhiệm: 5Money khuyến cáo người đọc phải trang bị kiến thức sâu sắc về thị trường Crypto trước khi tham gia đầu tư. Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên tài chính, 5Money không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định đầu tư nào của các bạn.
Tham gia Cộng đồng 5 Phút Crypto để thảo luận về kiến thức và kinh nghiệm đầu tư nhé!
