1. DeSci là gì?
DeSci (Decentralized Science) là một xu hướng ứng dụng công nghệ blockchain để thay đổi cách tài trợ và hợp tác trong nghiên cứu khoa học. Thay vì phụ thuộc vào các tổ chức lớn hay quy trình tài trợ phức tạp, DeSci cho phép nhà khoa học kết nối trực tiếp với cộng đồng hoặc nhà đầu tư, từ đó nhận tài trợ dễ dàng hơn thông qua các công cụ như Token, NFT và DAO.
Đối với nhà khoa học, đây là cách nhanh chóng để tìm vốn hoặc bảo vệ ý tưởng. Đối với cộng đồng, DeSci mang đến cơ hội tham gia và hưởng lợi từ những ý tưởng khoa học trong tương lai.
Trong một sự kiện được Binance Labs tổ chức có tên DeSci Day, cả CZ và Vitalik Buterin đều xuất hiện để tham gia các cuộc thảo luận với những dự án hàng đầu trong lĩnh vực DeSci như BIO Protocol, VitaDAO, và HairDAO.
Trong sự kiện CZ cũng có một vài phát biểu đáng chú ý như:
“Crypto giờ đây đã có đủ nền móng để có thể ứng dụng vào lĩnh vực khoa học.”
Bên cạnh đó, ở thời điểm hiện tại chúng ta mới chỉ chú ý tới xu hướng này nhờ Binance Labs và sự xuất hiện của CZ. Tuy nhiên đây là mảng mà “anh Bằng” đã đề cập từ giai đoạn 2023 trên X cá nhân của mình. Điều này càng khẳng định thêm về tiềm năng to lớn của các dự án thuộc mảng này.
Cụ thể ông nói:
“Tôi đã tìm hiểu về công nghệ sinh học và suy nghĩ về cách sử dụng crypto để đẩy nhanh việc tài trợ cho nghiên cứu trong lĩnh vực này”
Trước đó vào 10/2022, CEO của sàn Coinbase – Brian Armstrong đã có một số phát biểu bullish về xu hướng này.
“Tôi đam mê việc thúc đẩy khoa học và công nghệ để giải quyết một số thách thức lớn nhất trên thế giới. Để tiếp tục sứ mệnh này, tôi dự định bán khoảng 2% cổ phần của mình tại Coinbase trong năm tới để tài trợ cho nghiên cứu khoa học và các công ty như @newlimit và @researchhub.
Mặc dù hiện tại xu hướng này mới chỉ đang ở trong giai đoạn đầu ở mặt ý tưởng và khâu triển khai. Tuy nhiên việc nghiên cứu và sớm tìm ra những dự án chất lượng sẽ giúp bạn có được lợi thế trong việc đầu tư.
2. Phân loại hệ sinh thái DeSci
Mặc dù DeSci là một khái niệm tổng quát về việc ứng dụng blockchain vào khoa học, xu hướng này đang dần phân hóa thành nhiều lĩnh vực chuyên biệt, đáp ứng các nhu cầu cụ thể:
- Data Sharing: Khắc phục những hệ thống lạc hậu trong việc chia sẻ dữ liệu, xác thực nguồn gốc, quyền sở hữu, và chủ quyền dữ liệu.
- Research and Publishing: Cách mạng hóa quy trình nghiên cứu và xuất bản, vốn đã là vấn đề gây tranh cãi trong cộng đồng khoa học.
- Funding: Với sự có mặt của Blockchain và Crypto, một phương thức gọi vốn cộng đồng hoàn toàn mới được mở ra cho nghiên cứu khoa học.
- Infrastructure: Xây dựng các nền tảng và công cụ hạ tầng để hỗ trợ nghiên cứu phi tập trung, kết nối nhà nghiên cứu, tổ chức và cộng đồng hiệu quả, minh bạch hơn.
Bây giờ cùng 5Money tìm hiểu TOP các dự án tiềm năng trong mảng DeSci theo cách đơn giản và dễ hiểu nhất nhé!
3. TOP dự án DeSci tiềm năng
3.1 Bio Protocol – Nền tảng đi đầu trong xu hướng DeSci
BIO Protocol là một nền tảng tiên phong trong lĩnh vực khoa học phi tập trung (DeSci), được thiết kế để thúc đẩy nghiên cứu công nghệ sinh học thông qua các tổ chức tự trị phi tập trung (BioDAO).
BioDAO là các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) hoạt động trên Blockchain, tập hợp các nhà khoa học và những người quan tâm đến y tế để cùng nghiên cứu và phát triển các sáng kiến trong lĩnh vực này.
Mục tiêu của BIO Protocol là tạo ra một lớp tài chính mới cho các nghiên cứu, nhằm tăng cường dòng vốn và thu hút nhân tài vào lĩnh vực khoa học On-chain.
Khi các nghiên cứu/dự án của BioDAO đạt được thành công và được thương mại hóa, lợi nhuận sẽ quay trở lại BioDAO và được phân chia cho các thành viên đã đóng góp kiến thức, tài chính từ đó tạo ra một hệ sinh thái nơi cộng đồng cùng hưởng lợi từ khoa học.
Một số yếu tố khiến Bio Protocol trở nên nổi bật bao gồm:
- Bio Protocol vừa hoàn thành đợt gọi vốn lên tới 33.06 triệu USD thông qua sự kiện Genesis Complete.
- Dự án được rót vốn bởi Binance Labs. Mặc dù Binance Labs trong những năm gần đây có một chiến lược đầu tư theo thiên hướng “rải một nơi một ít”, tuy vậy số lượng dự án nhận được dòng tiền từ xu hướng này là chưa nhiều, đặc biệt hơn là các quỹ nhiều kinh nghiệm như Binance Labs thì đây vẫn là một điểm cộng.
- Tại DeSci Day, Bio Protocol đã thảo luận cùng CZ và Vitalik về ứng dụng Blockchain trong nghiên cứu khoa học càng khẳng định thêm chuyên môn và tiềm năng trở thành dự án dẫn đầu trong lĩnh vực này, đồng thời nâng cao nhận diện thương hiệu với nhà đầu tư.
3.2 Nhóm sản phẩm đặc thù từ DAO
Bên cạnh các nền tảng mang thiên hướng cơ sở hạ tầng như Bio Protocol thì chúng ta cũng có các DAO tập trung vào nghiên cứu về từng các vấn đề cụ thể hơn.
Một số DAO tiêu biểu có thể kể đến bao gồm:
- VitaDAO (VITA): VitaDAO đã huy động hơn 5 triệu USD để hỗ trợ các nghiên cứu nhằm tìm kiếm các giải pháp cải thiện quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ con người. Bạn có thể giao dịch token VITA trên sàn DEX UniSwap V3.
- HairDAO (HAIR): HairDAO tập trung giải quyết vấn đề rụng tóc thông qua nghiên cứu và phát triển các phương pháp điều trị mới. Tổ chức này đang nỗ lực mang lại hy vọng cho hàng triệu người đang đối mặt với tình trạng này. Bạn có thể mua token HAIR trên sàn DEX UniSwap V3.
- CerebrumDAO: Với hơn 1,5 triệu USD huy động được, CerebrumDAO đặt trọng tâm vào việc cải thiện sức khỏe não bộ. Họ cũng hợp tác cùng Fission Pharma để nghiên cứu vấn đề về rối loạn ty thể, mở ra cơ hội điều trị cho các bệnh thoái hóa thần kinh.
- ValleyDAO: ValleyDAO đã kêu gọi được hơn 2 triệu USD và đang hợp tác với Imperial College London. Mục tiêu chính của họ là phát triển các ứng dụng tiên tiến trong lĩnh vực sinh học tổng hợp, đẩy nhanh sự đổi mới trong ngành công nghệ sinh học.
- AthenaDAO (ATH): Tập trung vào lĩnh vực sức khỏe phụ nữ, AthenaDAO tìm cách giải quyết các vấn đề đặc thù về y tế mà phụ nữ thường gặp phải. Đây là một trong số ít tổ chức đặt trọng tâm vào nhóm đối tượng này. Bạn có thể mua token ATH trên sàn DEX UniSwap V3.
- CryoDAO: CryoDAO chuyên về công nghệ đông lạnh, với mục tiêu mở rộng khả năng lưu trữ và bảo tồn tế bào, mô, cũng như các hợp chất sinh học. Tổ chức này đã huy động thành công hơn 3 triệu USD để phát triển các công nghệ đột phá.
- PsyDAO: PsyDAO hướng đến nghiên cứu và thử nghiệm các liệu pháp dược phẩm giúp cải thiện sức khỏe tinh thần. Họ cũng hỗ trợ thu thập dữ liệu và thực hiện thử nghiệm để thúc đẩy việc ứng dụng các loại thuốc này vào thực tiễn.
Phân loại như trên giúp nhà đầu tư tập trung vào những lĩnh vực mà họ tin tưởng sẽ có nhu cầu cao trong tương lai gần. Tuy nhiên, để đưa ra quyết định đúng đắn, bạn cần trang bị kiến thức sâu hơn về các vấn đề còn tồn tại trong thị trường truyền thống, đặc biệt là trong những ngành như y tế.
3.3 Molecule Protocol
Molecule là một nền tảng tiên phong trong việc kết nối các dự án nghiên cứu y sinh với nguồn tài trợ cần thiết, phục vụ chủ yếu cho hai đối tượng đó là nhà nghiên cứu và nhà đầu tư.
Đồng thời, Molecule cho phép cộng đồng bệnh nhân, nhà nghiên cứu và nhà đầu tư trực tiếp quản lý và sở hữu IP liên quan đến nghiên cứu như:
- Bằng sáng chế.
- Các tài liệu, bài báo nghiên cứu, hoặc cơ sở dữ liệu được tạo ra trong quá trình nghiên cứu (Copyrights).
- Cơ sở dữ liệu và mô hình.
Nền tảng cung cấp các khung pháp lý, khuôn mẫu tổ chức, nguồn tài trợ và nhân lực cho việc xây dựng và vận hành các BioDAO, giúp các cộng đồng tập trung vào các lĩnh vực nghiên cứu cụ thể.
Molecule sử dụng NFT để mã hóa tài sản trí tuệ từ nghiên cứu, biến chúng thành tài sản số có thể giao dịch, quản lý minh bạch, và dễ tiếp cận, giúp các nhà nghiên cứu chia sẻ hoặc chuyển quyền sở hữu một cách công bằng.
Dự án đã huy động được tổng cộng 14 triệu USD với sự tham gia của các cái tên như Backed, Shine Capital, Speedinvest….
3.4 ResearchHub
ResearchHub là một nền tảng được thiết kế để thúc đẩy hợp tác và chia sẻ tri thức trong cộng đồng khoa học. Dự án sử dụng công nghệ blockchain và token ResearchCoin (RSC) để khuyến khích các nhà nghiên cứu chia sẻ tài liệu, tham gia thảo luận và công bố các phát hiện mới.
Mục tiêu chính:
- Tăng cường tốc độ chia sẻ thông tin khoa học.
- Thúc đẩy cộng đồng nghiên cứu minh bạch và cởi mở hơn.
- Hỗ trợ các nhà khoa học kiếm phần thưởng tài chính thông qua đóng góp tri thức.
ResearchHub hoạt động như một “GitHub của ngành khoa học”, giúp các nhà nghiên cứu dễ dàng tìm kiếm, trao đổi và hợp tác để đẩy nhanh tiến trình đổi mới trong khoa học.
Một số điểm nổi bật của ResearchHub bao gồm:
- Dự án đã được CEO của sàn Coinbase nhắc đến từ năm 2022 và ông cũng chính là CEO của Research Hub bên cạnh các cộng sự tài năng khác.
- Giá RSC đã tăng trưởng một cách ấn tượng khi tăng gần 500% trong tháng 11 vừa qua cùng với con sóng DeSci.
- Trong tương lai ResearchHub hoàn toàn có thể sử dụng các tài liệu, dữ liệu được đăng tải trên nền tảng của mình để kinh doanh thông qua việc cung cấp chúng cho các doanh nghiệp, đối tác.
4. Tiềm năng và thách thức của DeSci là gì?
4.1 Tiềm năng
- Ý tưởng về việc kết hợp Blockchain với nghiên cứu khoa học là khá sáng tạo khi nó giải quyết được vấn đề từ cả phía các nhà nghiên cứu và nhà đầu tư. Qua đó cũng mở ra một cơ hội đầu tư đầy tiềm năng.
- Blockchain và Crypto ngày càng được mọi người đón nhận với một tinh thần cởi mở. Vậy nên ứng dụng của nó cũng cần phải rõ ràng và thực tế hơn thay vì chỉ dừng lại ở việc bơm thổi giá token. DeSci sẽ là bức tranh phù hợp để thị trường Crypto tiến sâu hơn đến làn sóng Mass Adoption.
4.2 Thách thức
Mặc dù ý tưởng DeSci rất tiềm năng, nhưng để hiện thực hóa, các dự án phải vượt qua vô vàn thách thức:
- Đối thủ: Con người là yếu tố quan trọng trong việc nghiên cứu khoa học. Các tập đoàn dược phẩm hoàn toàn có thể “thâu tóm” những nhân tài trong mảng này về phía họ bằng lương, thưởng hoặc chế độ đãi ngộ tốt hơn rất nhiều so với các DAO trong DeSci.
- Thực tiễn: Để một bài nghiên cứu, phát minh được công nhận là hiệu quả và thương mại hóa nó sau đó chia lợi nhuận lại cho các nhà đầu tư là một khoảng thời gian rất dài (10-15 năm). Đó là còn chưa kể đến việc nghiên cứu thất bại hay trong quá trình nghiên cứu thì hết vốn dẫn đế trễ tiến độ. Rất nhiều vấn đề khi mô hình này tiến vào thực tiễn. Với thời gian dài như vậy, ngoài việc hy vọng dự án “bơm thổi” token, nhà đầu tư có xu hướng tìm đến các kênh sinh lời nhanh và ổn định hơn.
- Nguồn nhân lực (Các nhà nghiên cứu) sẽ được sàng lọc về chất lượng để tham gia dự án diễn ra như thế nào? Liệu các nhà khoa học có quen thuộc với các thao tác trên không gian Blockchain?
Thực tế cho thấy, DeSci đặt ra rất nhiều vấn đề cần cân nhắc trước khi đầu tư. Nó gợi nhớ đến câu chuyện token hóa bất động sản trong xu hướng RWA: nghe rất hứa hẹn, nhưng để vận hành trơn tru thì đối mặt không ít rào cản.
Một trong những thách thức lớn là đánh giá tính khả thi của các chủ đề nghiên cứu. Chẳng hạn, những lĩnh vực như kéo dài tuổi thọ liệu có thực sự khả thi và đáng để nhà đầu tư đặt tiền vào, khi rủi ro thất bại và thời gian hoàn thành kéo dài đến 10-15 năm?
Với thời gian dài như vậy, nhà đầu tư có thể chọn những xu hướng khác nhanh hơn, như chu kỳ 4 năm của Bitcoin với vô số cơ hội sinh lời tiềm năng.
=> Tóm lại, dù DeSci nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các tổ chức, quỹ lớn và KOLs, giúp nó có thể bùng nổ trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, xu hướng này vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức mà bạn cần xem xét kỹ trước khi lựa chọn đầu tư.
5. Tổng kết
Hy vọng qua bài viết, bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về DeSci, từ khái niệm, tiềm năng đến những thách thức mà lĩnh vực này đang đối mặt, cùng với danh sách TOP các dự án DeSci tiềm năng. Mong rằng những thông tin này sẽ trở thành nguồn tham khảo hữu ích, giúp bạn đưa ra những quyết định sáng suốt trên hành trình đầu tư của mình.
